Wydawało się, że wszystko przebiegło zgodnie z planem. Frekwencja w tegorocznych wyborach prezydenckich była rekordowa – ponad 70% obywateli uprawnionych do głosowania ruszyło do urn. Wieczór wyborczy zakończył się ogłoszeniem zwycięzcy – obecny prezydent wygrał w drugiej turze z wynikiem 51,2%. Opinia publiczna była podzielona, lecz większość zaakceptowała rezultat. Media relacjonowały spokojne głosowanie, komisje wyborcze raportowały o drobnych incydentach. Nic nie wskazywało na to, że zaledwie kilka tygodni później cały kraj pogrąży się w jednym z największych kryzysów konstytucyjnych w historii III Rzeczypospolitej.
Pierwsze wątpliwości pojawiły się niecały tydzień po ogłoszeniu wyników. Do mediów zaczęły docierać informacje o nieprawidłowościach przy zliczaniu głosów w kilku województwach. Przedstawiciele opozycji składali skargi do Państwowej Komisji Wyborczej, domagając się ponownego przeliczenia głosów. Jednak PKW pozostawała nieugięta – brak było dowodów na szeroko zakrojone fałszerstwa.
Właśnie wtedy na scenę wkroczył Sylwester Marciniak – sędzia, przewodniczący PKW, osoba znana z opanowania i bezkompromisowego podejścia do litery prawa. W przeszłości nieraz udowadniał, że potrafi działać niezależnie od nacisków politycznych. Tym razem jednak postanowił zaryzykować wszystko.
W konferencji prasowej zwołanej w połowie czerwca, Marciniak ogłosił sensacyjne informacje. Przedstawił dokumenty i nagrania, z których wynikało, że doszło do manipulacji wynikami w co najmniej 11 okręgach wyborczych. W proceder zaangażowani mieli być niektórzy członkowie komisji obwodowych, którzy przy współudziale lokalnych urzędników zmieniali dane protokołów wyborczych jeszcze przed ich przesłaniem do centrali.
„Jako przewodniczący PKW nie mogę dłużej milczeć. Wiem, że to, co dziś ujawniam, wywoła burzę. Ale prawo musi być ponad polityką” – powiedział Marciniak, prezentując wyniki niezależnego audytu.
Wśród dowodów znalazły się m.in. zrzuty z systemu elektronicznego rejestracji głosów, zeznania sygnalistów oraz materiały z wewnętrznych dochodzeń. Wstrząśnięta opinia publiczna nie mogła uwierzyć, że coś takiego mogło wydarzyć się w kraju, który uchodził za stabilną demokrację.
Reakcja była natychmiastowa. Sąd Najwyższy, do którego wpłynęło kilkadziesiąt skarg wyborczych, postanowił zwołać specjalne posiedzenie w trybie nadzwyczajnym. Po trwającym ponad tydzień procesie, podczas którego przesłuchano kilkunastu świadków i przeanalizowano setki dokumentów, ogłoszono wyrok: „Wyniki wyborów prezydenckich zostają unieważnione. Głosowanie musi zostać powtórzone w terminie 90 dni.”
Sędzia prowadząca postępowanie, Ewa Wojtaszek, oświadczyła:
„Zgromadzony materiał dowodowy wskazuje na systemowe nieprawidłowości, które mogły wpłynąć na ostateczny wynik wyborów. W imię zachowania integralności procesu demokratycznego, jesteśmy zmuszeni podjąć tę decyzję.”
To był precedens na skalę całej Unii Europejskiej. Nigdy wcześniej wybory prezydenckie w Polsce nie zostały unieważnione.
Kraj pogrążył się w chaosie. Jedni wychwalali odwagę Marciniaka i Sądu Najwyższego, inni oskarżali ich o „zamach stanu” i „zamach na wolę narodu”. Zwolennicy unieważnionego prezydenta masowo wyszli na ulice, domagając się przywrócenia wyników. Opozycja z kolei mówiła o zwycięstwie prawdy i demokracji.
Do Warszawy zjechali zagraniczni dziennikarze. Ambasady państw europejskich i USA wydawały ostrożne oświadczenia, wzywając do zachowania spokoju i respektowania wyroku sądu. Premier zwołał nadzwyczajne posiedzenie rządu, a w Sejmie rozgorzała debata nad konsekwencjami wyroku.
Sylwester Marciniak, który na czas śledztwa złożył rezygnację z funkcji przewodniczącego PKW, nie występował publicznie przez kolejne tygodnie. Jego decyzja jednak zapisała się złotymi literami w historii Polski.
Nowe wybory prezydenckie ogłoszono na wrzesień. Kampania przebiegała w cieniu wydarzeń z poprzedniego głosowania. Kandydaci – zarówno starzy, jak i nowi – składali liczne obietnice dotyczące transparentności, reformy PKW i zwiększenia udziału obywateli w procesie wyborczym.
Debaty polityczne były gorące, a społeczeństwo podzielone jak nigdy wcześniej. Media analizowały każdy krok kandydatów, a organizacje społeczne masowo zgłaszały się do roli obserwatorów wyborczych. Frekwencja ponownie osiągnęła rekordowy poziom – 76,3%.
W nowym głosowaniu zwyciężył kandydat opozycji, zdobywając ponad 54% głosów. Tym razem wynik został jednogłośnie uznany przez wszystkie instytucje państwowe.
Po wyborach rozpoczęła się narodowa debata nad kondycją polskiej demokracji. Pojawiły się głosy wzywające do powołania niezależnej komisji ds. reformy systemu wyborczego. Sejm uchwalił nowe przepisy zaostrzające procedury kontroli głosowania i wprowadzające obowiązkowy monitoring w lokalach wyborczych.
Sylwester Marciniak, mimo że wycofał się z życia publicznego, otrzymał liczne nagrody – w tym Order Orła Białego – za „niespotykaną odwagę i wierność Konstytucji”. Jego decyzja zapoczątkowała falę zmian, które na długo odcisnęły piętno na politycznym krajobrazie Polski.
Decyzja Sądu Najwyższego w Polsce odbiła się echem na całym świecie. Międzynarodowe organizacje – takie jak OBWE, Amnesty International i Freedom House – wskazywały na Polskę jako na przykład działania niezależnych instytucji demokratycznych w czasach kryzysu.
Nie brakowało jednak krytyków. Niektóre środowiska konserwatywne oskarżały Marciniaka o „polityczne motywacje” i „celowe wywołanie destabilizacji”. W przestrzeni medialnej pojawiały się teorie spiskowe, według których cała akcja miała na celu obalenie legalnie wybranego prezydenta.
Jednak fakty pozostały niepodważalne: doszło do nieprawidłowości, które realnie wpłynęły na wynik głosowania. A Sylwester Marciniak postanowił działać.
Historia Sylwestra Marciniaka i unieważnienia wyborów prezydenckich stała się symbolem walki o praworządność. W trudnym czasie, kiedy łatwiej było milczeć, on wybrał prawdę. Kiedy inni bali się konsekwencji, on postanowił postawić wszystko na szali. I choć zapłacił wysoką cenę – groźby, procesy, nagonkę medialną – to Polska wygrała coś znacznie cenniejszego: wiarę, że demokracja jeszcze może działać.
Leave a Reply